scroll
02LUTY '18pt, 19:00

Beethoven nr 3

Koncert symfoniczny
Sala symfoniczna
UTWORY
  • Ludwig van Beethoven - Koncert fortepianowy nr 3 c-moll op. 37
  • Ludwig van Beethoven - Symfonia nr 3 Es-dur op. 55 Eroica
W ramach cyklu Preludium Talentów, w przerwie koncertu zapraszamy na Poziom 4. na recital Wiktorii Święciochowskiej, uczennicy ZPSM im. Feliksa Nowowiejskiego w Szczecinie w klasie skrzypiec prof. Władimira Iwanciwa.
Zarówno Koncert fortepianowy nr 3 c-moll op. 37, jaki i III Symfonia „Eroica” powstały w momencie szczególnym. Oto Ludwig van Beethoven wyznał w testamencie heiligenstadzkim, że jest głuchy i zastanawia się nad samobójstwem. Co powstrzymało go przed desperackim krokiem?

Ów dokument nazwany przez potomność testamentem heiligenstadzkim (od nazwy miejscowości, w której powstał) to właściwie nigdy nie wysłany list do braci Karla i Johanna, datowany na 6 października 1802 roku. Artysta ujawnia w nim rozpacz z powodu postępującej głuchoty. Z obszernego dokumentu wynika, że utrata słuchu powoduje uczucie społecznej izolacji, pozbawiając artystę radości życia i utrudniając wypełnienie artystycznego przeznaczenia.

Koncert c-moll i symfonia „Eroica” powstały tuż przed napisaniem testamentu. Wprawdzie szkice do tego koncertu pojawiają się już prawdopodobnie w roku 1796, ale wedle relacji protektora Beethovena, hrabiego Kinsky’ego, finalna postać pochodzi z 1802 roku. Pierwsze wykonanie miało miejsce 5 kwietnia 1803 roku w Theater and der Wien. Beethoven był w szczytowym punkcie pianistycznej kariery, uznawano go za najwybitniejszego kompozytora muzyki fortepianowej. Jednak ujawniona po latach, tj. w 1827 roku, heiligenstadzka spowiedź odkrywa przed nami prawdziwy stan twórcy. Problemy zdrowotne i psychiczne w istocie utrudniały mu komponowanie, co potwierdza relacja przyjaciela i dyrygenta Ignaza von Seyfrieda na temat stanu partii fortepianowej podczas premiery dzieła. Seyfried, który przewracał nuty Beethovenowi na koncercie, relacjonował, że „partia solo zawierała niewiele poza paroma pustymi stronnicami oraz kilkoma zupełnie nieczytelnymi hieroglifami egipskimi”. Ferdynand Ries, pianista, który wykonał dzieło 19 lipca 1804 roku z Beethovenem jako dyrygentem, także wspominał, że partia fortepianu nie była ostatecznie wpisana do partytury. Partia solowa została rozpisana dopiero na wyraźne życzenie pianisty.

Społeczna izolacja, kłótnie z otoczeniem i poczucie degradacji artysty (także mężczyzny) doprowadziły twórcę na skraj załamania, a nawet samobójstwa. Jednak w obrębie sztuki zaowocowało to nową jakością – dziełami rewolucyjnymi. Wówczas jego dzieła zaczęły wykazywać zasadnicze zmiany stylowe. Ogólnie rzecz biorąc, klasyczne ramy formalne były przez kompozytora przełamywane, a jego dążeniem było osiągnięcie zupełnie nowego poziomu ekspresji. Pierwszy tego symptom to tonacja c-moll koncertu, która w epoce klasycyzmu utożsamiana była z nastrojem powagi, a nawet żałoby. U Beethovena to tonacja sonaty „patetycznej” i V Symfonii – czasem określa się ją jako symbolizującą walkę i zwycięstwo kompozytora. Co się tyczy koncertu zaś, to najbardziej uderzająca jest ścisła współpraca fortepianu i orkiestry. Gdy w partii fortepianu pojawia się temat, w głosach instrumentów dętych rozbrzmiewają kontrapunkty i muzyczne dopowiedzenia. Ciekawym kontrastem z poważnymi częściami skrajnymi jest drugie ogniwo koncertu, w którym z krainy „burzy i naporu” Beethoven przenosi nas do natury, z życiowej walki wprost w piękno przyrody. Z niełatwą partią fortepianu zmierzy się światowej sławy pianista Krzysztof Jabłoński, którego kariera rozpoczęła się od trzeciej nagrody na XI Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina. Dziś jest cenionym pedagogiem, profesorem nadzwyczajnym, doktorem habilitowanym i artystą występującym na całym świecie.

Znakiem przemiany stylu, by nie powiedzieć, dziełem przełomowym w twórczości Beethovena jest Symfonia nr 3 „Eroica” (bohaterska). Została dedykowana Napoleonowi, którym Beethoven był zafascynowany. Jego podziw dla francuskiego rewolucjonisty wynikał z idealistyczno-rewolucyjnych przekonań. Beethoven nie uznawał wyższości osoby tylko z racji pochodzenia. Książę! – pisał do swojego patrona księcia Lichnowskiego – Tym, kim Ty jesteś, jesteś przypadkiem i z urodzenia, tym, kim ja jestem, jestem tylko dzięki sobie, książąt były i będą tysiące. Beethoven jest jeden. Gdy Napoleon z konsula mianował się cesarzem, Beethoven wymazał dedykację. Pozostawił jedynie tytuł „Eroica”, który dla potomności stał się symbolem epoki. Pogląd nieco odmienny prezentuje William Kindermann, autor monografii Beethovena (Oxford University Press, 2009, s. 93). Wedle Kindermanna stosunek Beethovena do Napoleona był dość ambiwalentny. Za słynną dedykacją stały natomiast względy pragmatyczne. W tym czasie Beethoven miał zastanawiać się nad przenosinami do Paryża. Wedle tej koncepcji „Eroica” miała stylowo nawiązywać do francuskiej estetyki, na przykład poprzez zastosowanie w jej strukturze marsza żałobnego. Takie hymny i marsze pisane były przez francuskich kompozytorów doby rewolucyjnej na okoliczność śmierci bohaterów, by wspomnieć „Hymn et marche funebre sur la mort de general Hoche” Luigiego Cherubiniego czy „Chant funebre sur la mort de Feraud” Josepha Etienne’a-Nicolasa Gosseca.

Zresztą jeśli nawet zostawimy na boku francuskie konteksty „Eroiki”, to niewątpliwie sama muzyka jest rewolucyjna. Rozmiary symfonii są jak na owe czasu ogromne, kompozytor doprowadza bowiem do rozsadzenia klasycznej formy. Nowością jest wspomniany marsz, ale i scherzo zamiast menueta. Nowatorsko potraktowane są także instrumenty, by wspomnieć choćby o wiolonczelach, które z instrumentów akompaniujących awansują już od pierwszych taktów dzieła do roli medium prezentującego główny temat (w dodatku w postaci modulującej).

Czas powstania Koncertu fortepianowego c-moll i Symfonii nr 3 był dla Beethovena niezwykle dramatyczny. Zresztą cała jego sztuka zdaje się oscylować pomiędzy walką a zwycięstwem. Na szczęcie Beethoven przezwycięża mroczne myśli o samobójstwie. W jaki sposób? W testamencie heiligenstadzkim pojawiają się tajemnicze słowa, które wiązane są w literaturze z „Eroiką”: „tylko moja sztuka broni mnie przed samobójstwem”.

------------------------------
dr Mikołaj Rykowski
Muzykolog i dyplomowany klarnecista, związany z Katedrą Teorii Muzyki na Akademii Muzycznej im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu. Autor książki i licznych artykułów poświęconych fenomenowi Harmoniemusik – XVIII-wiecznej praktyce zespołów instrumentów dętych. Współautor scenariuszy "Speaking concerts" i autor słownych wprowadzeń do koncertów filharmonicznych w Szczecinie, Poznaniu, Bydgoszczy i Łodzi.

FILMY I ZDJĘCIA
Mecenasem koncertu Veriko Tchumburidze | Zwyciężczyni 15. Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego jest Lesław Siemaszko.
Mecenas





SZCZEGÓŁY
Beethoven nr 3
02-02-2018 19:00
Sala symfonicznaFilharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie
ul. Małopolska 48
70-515 Szczecin

Luty 2018
02LUTY '18pt, 19:00
VIRTUOSO 2017/2018 | Preludium Talentów Beethoven nr 3Koncert symfoniczny
04LUTY '18nd, 17:00
Piotruś kontra wilkKoncert rodzinnydla dzieci od 6. roku życia z opiekunami
04LUTY '18nd, 17:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWarsztatydla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
05LUTY '18pn, 09:00
DoNuta taktuje - Na dwaKoncert kameralnydla klas I-III
05LUTY '18pn, 10:30
DoNuta taktuje - Na dwaKoncert kameralnydla klas I-III
05LUTY '18pn, 12:00
DoNuta taktuje - Na dwaKoncert kameralnydla klas I-III
06LUTY '18wt, 09:00
DoNuta taktuje - Na dwaKoncert kameralnydla klas I-III
06LUTY '18wt, 10:30
DoNuta taktuje - Na dwaKoncert kameralnydla klas I-III
06LUTY '18wt, 12:00
DoNuta taktuje - Na dwaKoncert kameralnydla klas I-III
06LUTY '18wt, 19:00
RUBATOČači Vorba [KONCERT PRZENIESIONY]Koncert tradycyjny
07LUTY '18śr, 19:00
MISTERIOSOFilharmonicy kameralnieKoncert kameralny
09LUTY '18pt, 10:00
09LUTY '18pt, 19:00
PIANOFORTE 2017/2018 | Filharmonia. Ostrożnie, wciąga!!!Chopin | BrahmsKoncert symfoniczny
10LUTY '18sb, 12:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWarsztatydla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
10LUTY '18sb, 19:00
SOUNDLABLuke Vibert | LAB 5 [ODWOŁANY]Koncert elektroniczny
10LUTY '18sb, 19:00
SOUNDLABMouse On Mars | LAB 5: El- vibrationKoncert elektroniczny
11 LUTY, nd, 16:00 - SYMPHONICA 2 ROCK OF POLAND [KONCERT ODWOŁANY]koncert zewnętrzny
11 LUTY, nd, 19:00 - SYMPHONICA 2 ROCK OF POLANDkoncert zewnętrzny
12LUTY '18pn, 10:00
12LUTY '18pn, 12:00
12 LUTY, pn, 19:00 - MICHAŁ BAJOR - OD KOFTY... DO KORCZAkoncert zewnętrzny
13 LUTY, wt, 20:00 - MICHAŁ SZPAK Z ZESPOŁEM ORAZ MARLENA SZPAKkoncert zewnętrzny
14LUTY '18śr, 19:00
16LUTY '18pt, 19:00
18LUTY '18nd, 17:00
BRILLANTE 2017/2018Powabna nutaKoncert symfoniczny
18LUTY '18nd, 17:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWarsztatydla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
19LUTY '18pn, 09:00
DoNuta taktuje - W trasie Koncert wyjazdowydla przedszkoli
19LUTY '18pn, 11:00
DoNuta taktuje - W trasie Koncert wyjazdowydla przedszkoli
19 LUTY, pn, 20:00 - KAZIK & PROFORMAkoncert zewnętrzny
20LUTY '18wt, 09:00
DoNuta taktuje - W trasie Koncert wyjazdowydla przedszkoli
20LUTY '18wt, 11:00
DoNuta taktuje - W trasie Koncert wyjazdowydla przedszkoli
20 LUTY, wt, 20:00 - PERFECT AKUSTYCZNIEkoncert zewnętrzny
21LUTY '18śr, 19:00
PIANOFORTE 2017/2018Chopin | NokturnyRecital
22 LUTY, cz, 19:00 - ZALEWSKI ŚPIEWA NIEMENAkoncert zewnętrzny
23LUTY '18pt, 16:00
23LUTY '18pt, 19:00
VIRTUOSO 2017/2018 | Filharmonia. Ostrożnie, wciąga!!! | Preludium Talentów Schumann | SchӧnbergKoncert symfoniczny
24LUTY '18sb, 09:00
Raniutto - LegatoWarsztatydla dzieci do 2. roku życia
24LUTY '18sb, 10:30
Raniutto - PortatoWarsztatydla dzieci w wieku od 2. do 4. roku życia
24LUTY '18sb, 12:00
Raniutto - StaccatoWarsztatydla dzieci w wieku od 4. do 6. roku życia
26LUTY '18pn, 19:00
ESPRESSIVOMichał Wróblewski i RadiostatikKoncert jazzowy
28LUTY '18śr, 19:00
INTERMEZZO 2017/2018Akordeonowy kolorytKoncert kameralny
Marzec 2018
02MAR '18pt, 19:00
FESTIVO 2017/2018 | Preludium Talentów Vivat Meyer!Koncert symfoniczny
03MAR '18sb, 12:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWarsztatydla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
04MAR '18nd, 17:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWarsztatydla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
04MAR '18nd, 17:00
Muzykobranie///EthnoBraidKoncert rodzinnyod 6. roku życia z opiekunami
04MAR '18nd, 17:00
Jerz Igor [ZMIANA ARTYSTY ^]Koncert rodzinnydla dzieci od 6. roku życia z opiekunami
05 MAR, pn, 19:00 - 10 TENORÓWkoncert zewnętrzny
06MAR '18wt, 19:00
07MAR '18śr, 19:00
MISTERIOSOModigliani QuartetKoncert kameralny
08MAR '18cz, 19:00
BRILLANTE 2017/2018Krzesimir Dębski & Zagan Acoustic Koncert
09MAR '18pt, 19:00
FESTIVO 2017/2018 | Filharmonia. Ostrożnie, wciąga!!!Gershwin | BernsteinKoncert symfoniczny
10 MAR, sb, 16:00 - MISTERIUM PASYJNE – KONCERT CHÓRALNYkoncert zewnętrzny
10MAR '18sb, 19:00
SOUNDLABRuby My Dear | LAB 6 : El-compressionKoncert elektroniczny
11MAR '18nd, 17:00
BRILLANTE 2017/2018Sklep z Ptasimi PióramiKoncert symfoniczny
11MAR '18nd, 17:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWarsztatydla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
12MAR '18pn, 09:00
DoNuta taktuje - IntegraKoncert kameralnydla klas I-III z udziałem muzyków Filharmonii i osób z dysfunkcjami
12MAR '18pn, 11:00
DoNuta taktuje - IntegraKoncert kameralnydla klas I-III z udziałem muzyków Filharmonii i osób z dysfunkcjami
12MAR '18pn, 19:00
RUBATOČači VorbaKoncert tradycyjny
12 MAR, pn, 20:00 - SZCZECIN JAZZ 2018 WALLACE RONEY QUINTETkoncert zewnętrzny
13MAR '18wt, 09:00
DoNuta taktuje - IntegraKoncert kameralnydla klas I-III z udziałem muzyków Filharmonii i osób z dysfunkcjami
13MAR '18wt, 11:00
DoNuta taktuje - IntegraKoncert kameralnydla klas I-III z udziałem muzyków Filharmonii i osób z dysfunkcjami
13 MAR, wt, 19:00 - KULT AKUSTIK [KONCERT ODWOŁANY]koncert zewnętrzny
14MAR '18śr, 18:00
Galeria Poziom 4.Gero Hellmuth - HiobWernisaż
14 MAR, śr, 20:00 - ALOSZA AWDIEJEW - MOJE ULUBIONE PIOSENKIkoncert zewnętrzny
16MAR '18pt, 10:00
16MAR '18pt, 19:00
SONORO 2017/2018 | Preludium Talentów Szymanowski | BrucknerKoncert symfoniczny
17MAR '18sb, 09:00
Raniutto - LegatoWarsztatydla dzieci do 2. roku życia
17MAR '18sb, 10:30
Raniutto - PortatoWarsztatydla dzieci w wieku od 2. do 4. roku życia
17MAR '18sb, 12:00
Raniutto - StaccatoWarsztatydla dzieci w wieku od 4. do 6. roku życia
17 MAR, sb, 18:00 - STARE DOBRE MAŁŻEŃSTWOkoncert zewnętrzny
19MAR '18pn, 09:00
DoNuta taktuje - Na razKoncert kameralnydla przedszkoli
19MAR '18pn, 10:30
DoNuta taktuje - Na razKoncert kameralnydla przedszkoli
19MAR '18pn, 12:00
DoNuta taktuje - Na razKoncert kameralnydla przedszkoli
19MAR '18pn, 19:00
ESPRESSIVOMateusz Smoczyński QuintetKoncert jazzowy
20MAR '18wt, 09:00
DoNuta taktuje - Na razKoncert kameralnydla przedszkoli
20MAR '18wt, 10:30
DoNuta taktuje - Na razKoncert kameralnydla przedszkoli
20MAR '18wt, 12:00
DoNuta taktuje - Na razKoncert kameralnydla przedszkoli
20 MAR, wt, 19:00 - KULT AKUSTIKkoncert zewnętrzny
21MAR '18śr, 19:00
INTERMEZZO 2017/2018Stypendyści kameralnieKoncert kameralny
22 MAR, cz, 19:00 - MICHAŁ SZPAK Z ZESPOŁEM ORAZ MARLENA SZPAKkoncert zewnętrzny
23MAR '18pt, 16:00
23MAR '18pt, 19:00
SONORO 2017/2018 | Filharmonia. Ostrożnie, wciąga!!!ArmeniaKoncert symfoniczny
24MAR '18sb, 09:00
Raniutto - LegatoWarsztatydla dzieci do 2. roku życia
24MAR '18sb, 10:30
Raniutto - PortatoWarsztatydla dzieci w wieku od 2. do 4. roku życia
24MAR '18sb, 12:00
Raniutto - StaccatoWarsztatydla dzieci w wieku od 4. do 6. roku życia
24 MAR, sb, 20:00 - ANIA DĄBROWSKAkoncert zewnętrzny
25MAR '18nd, 17:00
27MAR '18wt, 10:00
27MAR '18wt, 12:00
28MAR '18śr, 19:00
MISTERIOSOMłoda PolskaKoncert kameralny
2018
REPERTUAR