scroll
02FEB '18fr, 19:00

Beethoven nr 3

Symphonic concert
Symphony Hall
MUSIC
  • Ludwig van Beethoven - Koncert fortepianowy nr 3 c-moll op. 37
  • Ludwig van Beethoven - Symphony Nr. 3 in E-flat major, Op. 55 Eroica
W ramach cyklu Preludium Talentów, w przerwie koncertu zapraszamy na Poziom 4. na recital Wiktorii Święciochowskiej, uczennicy ZPSM im. Feliksa Nowowiejskiego w Szczecinie w klasie skrzypiec prof. Władimira Iwanciwa.
Zarówno Koncert fortepianowy nr 3 c-moll op. 37, jaki i III Symfonia „Eroica” powstały w momencie szczególnym. Oto Ludwig van Beethoven wyznał w testamencie heiligenstadzkim, że jest głuchy i zastanawia się nad samobójstwem. Co powstrzymało go przed desperackim krokiem?

Ów dokument nazwany przez potomność testamentem heiligenstadzkim (od nazwy miejscowości, w której powstał) to właściwie nigdy nie wysłany list do braci Karla i Johanna, datowany na 6 października 1802 roku. Artysta ujawnia w nim rozpacz z powodu postępującej głuchoty. Z obszernego dokumentu wynika, że utrata słuchu powoduje uczucie społecznej izolacji, pozbawiając artystę radości życia i utrudniając wypełnienie artystycznego przeznaczenia.

Koncert c-moll i symfonia „Eroica” powstały tuż przed napisaniem testamentu. Wprawdzie szkice do tego koncertu pojawiają się już prawdopodobnie w roku 1796, ale wedle relacji protektora Beethovena, hrabiego Kinsky’ego, finalna postać pochodzi z 1802 roku. Pierwsze wykonanie miało miejsce 5 kwietnia 1803 roku w Theater and der Wien. Beethoven był w szczytowym punkcie pianistycznej kariery, uznawano go za najwybitniejszego kompozytora muzyki fortepianowej. Jednak ujawniona po latach, tj. w 1827 roku, heiligenstadzka spowiedź odkrywa przed nami prawdziwy stan twórcy. Problemy zdrowotne i psychiczne w istocie utrudniały mu komponowanie, co potwierdza relacja przyjaciela i dyrygenta Ignaza von Seyfrieda na temat stanu partii fortepianowej podczas premiery dzieła. Seyfried, który przewracał nuty Beethovenowi na koncercie, relacjonował, że „partia solo zawierała niewiele poza paroma pustymi stronnicami oraz kilkoma zupełnie nieczytelnymi hieroglifami egipskimi”. Ferdynand Ries, pianista, który wykonał dzieło 19 lipca 1804 roku z Beethovenem jako dyrygentem, także wspominał, że partia fortepianu nie była ostatecznie wpisana do partytury. Partia solowa została rozpisana dopiero na wyraźne życzenie pianisty.

Społeczna izolacja, kłótnie z otoczeniem i poczucie degradacji artysty (także mężczyzny) doprowadziły twórcę na skraj załamania, a nawet samobójstwa. Jednak w obrębie sztuki zaowocowało to nową jakością – dziełami rewolucyjnymi. Wówczas jego dzieła zaczęły wykazywać zasadnicze zmiany stylowe. Ogólnie rzecz biorąc, klasyczne ramy formalne były przez kompozytora przełamywane, a jego dążeniem było osiągnięcie zupełnie nowego poziomu ekspresji. Pierwszy tego symptom to tonacja c-moll koncertu, która w epoce klasycyzmu utożsamiana była z nastrojem powagi, a nawet żałoby. U Beethovena to tonacja sonaty „patetycznej” i V Symfonii – czasem określa się ją jako symbolizującą walkę i zwycięstwo kompozytora. Co się tyczy koncertu zaś, to najbardziej uderzająca jest ścisła współpraca fortepianu i orkiestry. Gdy w partii fortepianu pojawia się temat, w głosach instrumentów dętych rozbrzmiewają kontrapunkty i muzyczne dopowiedzenia. Ciekawym kontrastem z poważnymi częściami skrajnymi jest drugie ogniwo koncertu, w którym z krainy „burzy i naporu” Beethoven przenosi nas do natury, z życiowej walki wprost w piękno przyrody. Z niełatwą partią fortepianu zmierzy się światowej sławy pianista Krzysztof Jabłoński, którego kariera rozpoczęła się od trzeciej nagrody na XI Międzynarodowym Konkursie Pianistycznym im. Fryderyka Chopina. Dziś jest cenionym pedagogiem, profesorem nadzwyczajnym, doktorem habilitowanym i artystą występującym na całym świecie.

Znakiem przemiany stylu, by nie powiedzieć, dziełem przełomowym w twórczości Beethovena jest Symfonia nr 3 „Eroica” (bohaterska). Została dedykowana Napoleonowi, którym Beethoven był zafascynowany. Jego podziw dla francuskiego rewolucjonisty wynikał z idealistyczno-rewolucyjnych przekonań. Beethoven nie uznawał wyższości osoby tylko z racji pochodzenia. Książę! – pisał do swojego patrona księcia Lichnowskiego – Tym, kim Ty jesteś, jesteś przypadkiem i z urodzenia, tym, kim ja jestem, jestem tylko dzięki sobie, książąt były i będą tysiące. Beethoven jest jeden. Gdy Napoleon z konsula mianował się cesarzem, Beethoven wymazał dedykację. Pozostawił jedynie tytuł „Eroica”, który dla potomności stał się symbolem epoki. Pogląd nieco odmienny prezentuje William Kindermann, autor monografii Beethovena (Oxford University Press, 2009, s. 93). Wedle Kindermanna stosunek Beethovena do Napoleona był dość ambiwalentny. Za słynną dedykacją stały natomiast względy pragmatyczne. W tym czasie Beethoven miał zastanawiać się nad przenosinami do Paryża. Wedle tej koncepcji „Eroica” miała stylowo nawiązywać do francuskiej estetyki, na przykład poprzez zastosowanie w jej strukturze marsza żałobnego. Takie hymny i marsze pisane były przez francuskich kompozytorów doby rewolucyjnej na okoliczność śmierci bohaterów, by wspomnieć „Hymn et marche funebre sur la mort de general Hoche” Luigiego Cherubiniego czy „Chant funebre sur la mort de Feraud” Josepha Etienne’a-Nicolasa Gosseca.

Zresztą jeśli nawet zostawimy na boku francuskie konteksty „Eroiki”, to niewątpliwie sama muzyka jest rewolucyjna. Rozmiary symfonii są jak na owe czasu ogromne, kompozytor doprowadza bowiem do rozsadzenia klasycznej formy. Nowością jest wspomniany marsz, ale i scherzo zamiast menueta. Nowatorsko potraktowane są także instrumenty, by wspomnieć choćby o wiolonczelach, które z instrumentów akompaniujących awansują już od pierwszych taktów dzieła do roli medium prezentującego główny temat (w dodatku w postaci modulującej).

Czas powstania Koncertu fortepianowego c-moll i Symfonii nr 3 był dla Beethovena niezwykle dramatyczny. Zresztą cała jego sztuka zdaje się oscylować pomiędzy walką a zwycięstwem. Na szczęcie Beethoven przezwycięża mroczne myśli o samobójstwie. W jaki sposób? W testamencie heiligenstadzkim pojawiają się tajemnicze słowa, które wiązane są w literaturze z „Eroiką”: „tylko moja sztuka broni mnie przed samobójstwem”.

------------------------------
dr Mikołaj Rykowski
Muzykolog i dyplomowany klarnecista, związany z Katedrą Teorii Muzyki na Akademii Muzycznej im. I. J. Paderewskiego w Poznaniu. Autor książki i licznych artykułów poświęconych fenomenowi Harmoniemusik – XVIII-wiecznej praktyce zespołów instrumentów dętych. Współautor scenariuszy "Speaking concerts" i autor słownych wprowadzeń do koncertów filharmonicznych w Szczecinie, Poznaniu, Bydgoszczy i Łodzi.

VIDEOS AND PHOTOS
Mecenasem koncertu Veriko Tchumburidze | Zwyciężczyni 15. Konkursu Skrzypcowego im. Henryka Wieniawskiego jest Lesław Siemaszko.
Mecenas





DETAILS
Beethoven nr 3
02-02-2018 19:00
Symphony HallFilharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie
ul. Małopolska 48
70-515 Szczecin

February 2018
02FEB '18fr, 19:00
VIRTUOSO 2017/2018 | Preludium Talentów Beethoven nr 3Symphonic concert
04FEB '18sn, 17:00
Piotruś kontra wilkFamily concertfor children aged 6+ with guardians
04FEB '18sn, 17:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWorkshops dla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
05FEB '18mn, 09:00
DoNuta taktuje - Na dwaChamber concertdla klas I-III
05FEB '18mn, 10:30
DoNuta taktuje - Na dwaChamber concertdla klas I-III
05FEB '18mn, 12:00
DoNuta taktuje - Na dwaChamber concertdla klas I-III
06FEB '18tu, 09:00
DoNuta taktuje - Na dwaChamber concertdla klas I-III
06FEB '18tu, 10:30
DoNuta taktuje - Na dwaChamber concertdla klas I-III
06FEB '18tu, 12:00
DoNuta taktuje - Na dwaChamber concertdla klas I-III
06FEB '18tu, 19:00
RUBATOČači Vorba [KONCERT PRZENIESIONY]Traditional concert
07FEB '18wd, 19:00
MISTERIOSOFilharmonicy kameralnieChamber concert
09FEB '18fr, 10:00
09FEB '18fr, 19:00
PIANOFORTE 2017/2018 | Filharmonia. Ostrożnie, wciąga!!!Chopin | BrahmsSymphonic concert
10FEB '18sa, 12:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWorkshops dla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
10FEB '18sa, 19:00
SOUNDLABLuke Vibert | LAB 5 [CANCEL]Electronic music concert
10FEB '18sa, 19:00
SOUNDLABMouse On Mars | LAB 5: El- vibrationElectronic music concert
11 FEB, sn, 16:00 - SYMPHONICA 2 ROCK OF POLAND [KONCERT ODWOŁANY]koncert zewnętrzny
11 FEB, sn, 19:00 - SYMPHONICA 2 ROCK OF POLANDkoncert zewnętrzny
12FEB '18mn, 10:00
12FEB '18mn, 12:00
12 FEB, mn, 19:00 - MICHAŁ BAJOR - OD KOFTY... DO KORCZAkoncert zewnętrzny
13 FEB, tu, 20:00 - MICHAŁ SZPAK Z ZESPOŁEM ORAZ MARLENA SZPAKkoncert zewnętrzny
14FEB '18wd, 19:00
16FEB '18fr, 19:00
18FEB '18sn, 17:00
BRILLANTE 2017/2018Powabna nutaSymphonic concert
18FEB '18sn, 17:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWorkshops dla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
19FEB '18mn, 09:00
DoNuta taktuje - W trasie Away concertdla przedszkoli
19FEB '18mn, 11:00
DoNuta taktuje - W trasie Away concertdla przedszkoli
19 FEB, mn, 20:00 - KAZIK & PROFORMAkoncert zewnętrzny
20FEB '18tu, 09:00
DoNuta taktuje - W trasie Away concertdla przedszkoli
20FEB '18tu, 11:00
DoNuta taktuje - W trasie Away concertdla przedszkoli
20 FEB, tu, 20:00 - PERFECT AKUSTYCZNIEkoncert zewnętrzny
21FEB '18wd, 19:00
PIANOFORTE 2017/2018Chopin | NokturnyRecital
22 FEB, th, 19:00 - ZALEWSKI ŚPIEWA NIEMENAkoncert zewnętrzny
23FEB '18fr, 16:00
Sight-seeing the PhilharmonicSight-seeing the Philharmonic
23FEB '18fr, 19:00
VIRTUOSO 2017/2018 | Filharmonia. Ostrożnie, wciąga!!! | Preludium Talentów Schumann | SchӧnbergSymphonic concert
24FEB '18sa, 09:00
Raniutto - LegatoWorkshops dla dzieci do 2. roku życia
24FEB '18sa, 10:30
Raniutto - PortatoWorkshops dla dzieci w wieku od 2. do 4. roku życia
24FEB '18sa, 12:00
Raniutto - StaccatoWorkshops dla dzieci w wieku od 4. do 6. roku życia
26FEB '18mn, 19:00
ESPRESSIVOMichał Wróblewski i RadiostatikJazz concert
28FEB '18wd, 19:00
INTERMEZZO 2017/2018Akordeonowy kolorytChamber concert
March 2018
02MAR '18fr, 19:00
FESTIVO 2017/2018 | Preludium Talentów Vivat Meyer!Symphonic concert
03MAR '18sa, 12:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWorkshops dla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
04MAR '18sn, 17:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWorkshops dla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
04MAR '18sn, 17:00
Muzykobranie///EthnoBraidFamily concertfor children aged 6+ with guardians
04MAR '18sn, 17:00
Jerz Igor [ZMIANA ARTYSTY ^]Family concertfor children aged 6+ with guardians
05 MAR, mn, 19:00 - 10 TENORÓWkoncert zewnętrzny
06MAR '18tu, 19:00
07MAR '18wd, 19:00
MISTERIOSOModigliani QuartetChamber concert
08MAR '18th, 19:00
BRILLANTE 2017/2018Krzesimir Dębski & Zagan Acoustic Concert
09MAR '18fr, 19:00
FESTIVO 2017/2018 | Filharmonia. Ostrożnie, wciąga!!!Gershwin | BernsteinSymphonic concert
10 MAR, sa, 16:00 - MISTERIUM PASYJNE – KONCERT CHÓRALNYkoncert zewnętrzny
10MAR '18sa, 19:00
SOUNDLABRuby My Dear | LAB 6 : El-compressionElectronic music concert
11MAR '18sn, 17:00
BRILLANTE 2017/2018Sklep z Ptasimi PióramiSymphonic concert
11MAR '18sn, 17:00
Salonik Wiolinowy, czyli dziecko pod skrzydłami filharmoniiWorkshops dla dzieci w wieku od 3. do 6. roku życia
12MAR '18mn, 09:00
DoNuta taktuje - IntegraChamber concertdla klas I-III z udziałem muzyków Filharmonii i osób z dysfunkcjami
12MAR '18mn, 11:00
DoNuta taktuje - IntegraChamber concertdla klas I-III z udziałem muzyków Filharmonii i osób z dysfunkcjami
12MAR '18mn, 19:00
RUBATOČači VorbaTraditional concert
12 MAR, mn, 20:00 - SZCZECIN JAZZ 2018 WALLACE RONEY QUINTETkoncert zewnętrzny
13MAR '18tu, 09:00
DoNuta taktuje - IntegraChamber concertdla klas I-III z udziałem muzyków Filharmonii i osób z dysfunkcjami
13MAR '18tu, 11:00
DoNuta taktuje - IntegraChamber concertdla klas I-III z udziałem muzyków Filharmonii i osób z dysfunkcjami
13 MAR, tu, 19:00 - KULT AKUSTIK [KONCERT ODWOŁANY]koncert zewnętrzny
14MAR '18wd, 18:00
Galeria Poziom 4.Gero Hellmuth - HiobVernissage
14 MAR, wd, 20:00 - ALOSZA AWDIEJEW - MOJE ULUBIONE PIOSENKIkoncert zewnętrzny
16MAR '18fr, 10:00
16MAR '18fr, 19:00
SONORO 2017/2018 | Preludium Talentów Szymanowski | BrucknerSymphonic concert
17MAR '18sa, 09:00
Raniutto - LegatoWorkshops dla dzieci do 2. roku życia
17MAR '18sa, 10:30
Raniutto - PortatoWorkshops dla dzieci w wieku od 2. do 4. roku życia
17MAR '18sa, 12:00
Raniutto - StaccatoWorkshops dla dzieci w wieku od 4. do 6. roku życia
17 MAR, sa, 18:00 - STARE DOBRE MAŁŻEŃSTWOkoncert zewnętrzny
19MAR '18mn, 09:00
DoNuta taktuje - Na razChamber concertdla przedszkoli
19MAR '18mn, 10:30
DoNuta taktuje - Na razChamber concertdla przedszkoli
19MAR '18mn, 12:00
DoNuta taktuje - Na razChamber concertdla przedszkoli
19MAR '18mn, 19:00
ESPRESSIVOMateusz Smoczyński QuintetJazz concert
20MAR '18tu, 09:00
DoNuta taktuje - Na razChamber concertdla przedszkoli
20MAR '18tu, 10:30
DoNuta taktuje - Na razChamber concertdla przedszkoli
20MAR '18tu, 12:00
DoNuta taktuje - Na razChamber concertdla przedszkoli
20 MAR, tu, 19:00 - KULT AKUSTIKkoncert zewnętrzny
21MAR '18wd, 19:00
INTERMEZZO 2017/2018Stypendyści kameralnieChamber concert
22 MAR, th, 19:00 - MICHAŁ SZPAK Z ZESPOŁEM ORAZ MARLENA SZPAKkoncert zewnętrzny
23MAR '18fr, 16:00
Sight-seeing the PhilharmonicSight-seeing the Philharmonic
23MAR '18fr, 19:00
SONORO 2017/2018 | Filharmonia. Ostrożnie, wciąga!!!ArmeniaSymphonic concert
24MAR '18sa, 09:00
Raniutto - LegatoWorkshops dla dzieci do 2. roku życia
24MAR '18sa, 10:30
Raniutto - PortatoWorkshops dla dzieci w wieku od 2. do 4. roku życia
24MAR '18sa, 12:00
Raniutto - StaccatoWorkshops dla dzieci w wieku od 4. do 6. roku życia
24 MAR, sa, 20:00 - ANIA DĄBROWSKAkoncert zewnętrzny
25MAR '18sn, 17:00
27MAR '18tu, 10:00
27MAR '18tu, 12:00
28MAR '18wd, 19:00
MISTERIOSOMłoda PolskaChamber concert
2018
REPERTUAR