Powstały w 1680 roku cykl siedmiu kantat „Membra Jesu nostri” niemiecko-duńskiego kompozytora Dietricha Buxtehudego uznawany bywa za pierwsze luterańskie oratorium. Sam Buxtehude działał głównie jako organista w Szwecji w Helsingborgu, w Danii w Helsingørze, by ostatecznie osiąść w należącej do Hanzy Lubece. Jego twórczość wywarła ogromny wpływ przede wszystkim na północnoniemiecką szkołę organową – by posłuchać Buxtehudego przybywali do Lubeki zarówno Johann Sebastian Bach, jak i Georg Friedrich Haendel. A jednak obok licznych utworów organowych w dorobku Buxtehudego znalazło się 114 dzieł wokalnych o charakterze sakralnym, w tym osiem kantat ślubnych.
Pasyjne dzieło, którego pełny tytuł brzmi „Membra Jesu nostri patientis sanctissima” (Najświętsze członki naszego cierpiącego Jezusa), opiewa siedem ran Chrystusa na krzyżu – każda z kolejnych kantat odnosi się do innej części ciała: do stóp, kolan, rąk, boku, piersi, serca, twarzy. W warstwie tekstowej kompozycja oparta została na średniowiecznym hymnie „Salve mundi salutare”, którego autorstwo tradycyjnie przypisuje się Bernardowi z Clairvaux, choć obecnie za autora podaje się innego średniowiecznego poetę Arnulfa z Leuven. Tekst hymnu dopełniają fragmenty biblijnej „Pieśni nad Pieśniami”, której miłosny wydźwięk może zaskakiwać w zestawieniu z obrazem cierpiącego na krzyżu Chrystusa. Połączenie tych tekstów ma jednak znaczenie głęboko symboliczne (sama „Pieśń…” symbolizuje zresztą miłość Chrystusa do Kościoła). Część „Ad latus” (Do boków) rozpoczynają następujące słowa z „Pieśni nad Pieśniami”:
Powstań przyjaciółko ma,
Piękna ma, i pójdź!
Gołąbko ma, ukryta w zagłębieniach skały,
W szczelinach przepaści.
Tekst ten można odczytywać jako nawiązanie do zrodzenia Ewy z boku, żebra Adama i w pewien sposób stworzenie Kościoła przez Chrystusa.
W warstwie muzycznej wszystkie kantaty zostały zbudowane w podobny sposób – rozpoczyna je instrumentalny wstęp (Sonata), po którym następuje wokalno-instrumentalne concerto zazwyczaj w obsadzie pięciogłosowej (SSATB), a następnie trzy solowe arie zakończone powrotem concerto. Głosom towarzyszy dwoje skrzypiec z basso continuo – wyjątkiem jest część „Ad cor” (Do serca), w której pojawia się zespół pięciu viol da gamba.
DETAILS
Buxtehude | Membra Jesu Nostri
31-03-2019 19:00

KammersaalFilharmonia im. Mieczysława Karłowicza w Szczecinie
ul. Małopolska 48
70-515 Szczecin