Tajemnice fortepianu Chopina

W czasach, gdy wiele mówi się o kryzysie – kultury, tożsamości, technologii – także w muzyce pojawiają się pytania o autentyczność i przyszłość. Jedną z odpowiedzi może być spojrzenie wstecz. W latach 80. XX wieku Nikolaus Harnoncourt postulował powrót do źródeł: historycznie świadome wykonawstwo miało pomóc zrozumieć muzykę przeszłości – i przywrócić jej siłę oddziaływania.

Dziś instrumenty barokowe i klasyczne nie są już egzotyką, ale romantyzm – a zwłaszcza fortepian Chopina – wciąż budzi kontrowersje. Dawne fortepiany bywają uznawane za „gorsze”, bo cichsze czy mniej efektowne. Ale czy naprawdę „równiej” i „głośniej” znaczy „lepiej”?

W rzeczywistości w XIX wieku istniało wiele typów fortepianów: stołowe, pionowe, hybrydowe – każdy z unikalną konstrukcją i brzmieniem. Beethoven eksperymentował z instrumentami Steina, Waltera, Érarda i Broadwooda, szukając coraz donośniejszego dźwięku. Chopin preferował brzmienie subtelne, kolorowe, „mówiące” – dlatego szczególnie cenił Pleyele. W tamtych czasach fortepian był niczym dzisiejszy samochód klasy premium: wybór konkretnego modelu był kwestią stylu, gustu i możliwości.

Właśnie takie instrumenty – ich brzmienie i charakter – będą bohaterami tego wieczoru. Usłyszymy nie tylko muzykę Chopina i Beethovena, ale też Feliksa Janiewicza, zapomnianego polskiego skrzypka i kompozytora, który zrobił karierę w Anglii, oraz młodzieńczą symfonię Mendelssohna, skomponowaną przed 14. rokiem życia.

Koncert poprzedzi seminarium prowadzone przez Marka Brachę i Michała Brulińskiego – wprowadzenie w świat dawnych fortepianów i wykonawstwa historycznego. To szansa, by nie tylko usłyszeć, ale i zrozumieć, dlaczego warto dziś grać tak, jak grano kiedyś – i co może nam to powiedzieć o nas samych.

W imieniu wszystkich wykonawców, organizatorów koncertu oraz swoim życzę Państwu, aby odkrywanie tajemnic fortepianów Chopina zainspirowało Państwa do dalszych, owocnych poszukiwań. Wierzę, że historycznie świadoma perspektywa interpretacyjna pozwoli nam wspólnie odkryć na nowo te dzieła, które przecież doskonale znamy, zaś refleksja nad rolą muzycznych przedmiotów w procesie twórczym zachęci nas do eksploracji nowych horyzontów estetycznych.

Wierzę także za Nicolausem Harnoncourtem i licznym gronem jego następców, że chwila wytchnienia od dźwięku elektronicznie zapośredniczonego i nakierowanie uszu ku muzyce przeszłości w jej autentycznym kształcie brzmieniowym będzie dla Państwa nie tylko wartościowym doświadczeniem historycznym i estetycznym, lecz także katartycznym remedium na wszelkie wymiary kryzysu.

Michał Bruliński

Andante spianato i Wielki Polonez Brillant op. 22 Chopina na fortepianie Erard z 1837 roku, w interpretacji Aleksandry Świgut: